Xoài Yên Châu: Viên ngọc quý “xanh vỏ đỏ lòng” của núi rừng Tây Bắc

Khi nhắc đến đặc sản Sơn La, người ta không thể không kể tên xoài Yên Châu – một thức quả mộc mạc nhưng lại ẩn chứa hương vị ngọt ngào, quyến rũ đến lạ kỳ. Không chỉ là một loại trái cây, xoài Yên Châu còn là niềm tự hào, một biểu tượng văn hóa và là nguồn gen bản địa quý hiếm đã được cả thế giới công nhận. Hãy cùng khám phá tất tần tật về “viên ngọc quý” của núi rừng Tây Bắc này nhé!

Nguồn gốc làm nên thương hiệu “xoài bản địa” độc nhất

Xoài Yên Châu là giống xoài địa phương, đã bén rễ và gắn bó với đời sống của đồng bào dân tộc Thái tại huyện Yên Châu từ hàng trăm năm nay. Đây không phải là giống xoài lai tạo mà là một nguồn gen thuần chủng, được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Chính vì sự độc đáo này, xoài Yên Châu đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý vào năm 2012, một sự khẳng định về nguồn gốc và chất lượng không thể trộn lẫn.

Đặc biệt hơn, đây là giống xoài bản địa duy nhất ở miền Bắc Việt Nam được Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đưa vào danh mục các nguồn gen cây trồng quý hiếm cần được bảo tồn và phát triển.

Đặc điểm nhận diện không thể nhầm lẫn của xoài Yên Châu

Giữa vô vàn các giống xoài trên thị trường, xoài Yên Châu vẫn tạo được dấu ấn riêng biệt nhờ những đặc điểm độc đáo từ ngoài vào trong.

Vẻ ngoài mộc mạc nhưng đầy cuốn hút

Quả xoài Yên Châu có hình dáng tròn trịa, nhỏ xinh, trọng lượng trung bình chỉ từ 150 đến 250 gram một quả. Điểm đặc trưng nhất chính là lớp vỏ: ngay cả khi đã chín tới, vỏ xoài vẫn giữ màu xanh đậm, hơi nhám và lấm tấm những đốm nâu đen tự nhiên, chứ không vàng óng mượt mà. Chính vẻ ngoài này đã làm nên biệt danh “xoài xanh” hay “xoài trứng” của vùng đất Yên Châu.

Hương vị “gây thương nhớ”

Nếu vẻ ngoài mộc mạc thì phần ruột bên trong lại là một sự bùng nổ về màu sắc và hương vị. Đúng với câu ví von “xanh vỏ đỏ lòng”, khi bổ quả xoài ra, bạn sẽ thấy phần thịt quả màu vàng cam đậm, căng mọng, mịn màng và gần như không có xơ. Xoài có vị ngọt đậm đà mà thanh mát, không hề gắt, quyện cùng hương thơm nồng nàn đặc trưng mà chỉ cần ngửi qua một lần là nhớ mãi.

Giá trị dinh dưỡng được khoa học chứng minh

Không chỉ thơm ngon, xoài Yên Châu còn là một “siêu thực phẩm” chứa đựng nhiều dưỡng chất quý giá. Theo các phân tích dinh dưỡng, xoài là nguồn cung cấp dồi dào các vitamin và hợp chất có lợi cho sức khỏe.

• Giàu Vitamin C: Một quả xoài có thể cung cấp một phần đáng kể lượng vitamin C khuyến nghị hàng ngày, giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống lại các gốc tự do và thúc đẩy sản xuất collagen cho làn da khỏe mạnh.
• Nguồn Vitamin A dồi dào: Dưới dạng beta-carotene, vitamin A trong xoài rất cần thiết cho sức khỏe thị lực, giúp ngăn ngừa bệnh quáng gà và khô mắt.
• Hàm lượng chất xơ cao: Chất xơ trong xoài hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động trơn tru, ngăn ngừa táo bón và tạo cảm giác no lâu, tốt cho việc kiểm soát cân nặng.
• Chứa hợp chất Mangiferin: Theo các nghiên cứu được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín, mangiferin là một hợp chất polyphenol mạnh mẽ có trong xoài. Nó có đặc tính chống oxy hóa và kháng viêm, được cho là có tiềm năng trong việc bảo vệ cơ thể chống lại một số bệnh mãn tính.

Từ vườn ươm đến bàn ăn: Hành trình của trái xoài VietGAP

Để nâng tầm giá trị cho đặc sản quê hương, người nông dân Yên Châu đã và đang chuyển đổi sang phương pháp canh tác hiện đại, bền vững theo tiêu chuẩn VietGAP và hướng hữu cơ.

Kỹ thuật canh tác bền vững

Thay vì gieo hạt truyền thống, kỹ thuật ghép mắt từ những cây xoài cổ thụ đầu dòng được ưu tiên áp dụng. Phương pháp này không chỉ giúp giữ lại trọn vẹn đặc tính ưu việt của giống mà còn rút ngắn thời gian cho quả, nâng cao năng suất. Việc tưới tiêu cũng được chú trọng với hệ thống tưới tiết kiệm, đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây trong giai đoạn ra hoa, đậu quả, kết hợp với việc bón phân hữu cơ cân đối để quả đạt chất lượng tốt nhất.

Bảo vệ mùa màng, gìn giữ chất lượng

Để đảm bảo những trái xoài an toàn, sạch bệnh, người dân áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp. Đặc biệt, kỹ thuật bao quả được áp dụng rộng rãi. Từng trái xoài khi còn non sẽ được bọc trong túi chuyên dụng để ngăn chặn ruồi vàng và các loại côn trùng gây hại, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Xem thêm: Xoài Cát Trắng – Giống xoài đặc sản của miền Trung

Mùa vàng bội thu và giá trị kinh tế

Mùa thu hoạch xoài Yên Châu thường bắt đầu từ cuối tháng 5 và kéo dài đến hết tháng 6 hàng năm. Trong khoảng thời gian ngắn ngủi này, cả vùng đất Yên Châu lại nhộn nhịp, tấp nập.

Nhờ chất lượng vượt trội và thương hiệu được khẳng định, xoài Yên Châu mang lại giá trị kinh tế cao, trở thành cây trồng chủ lực giúp người dân xóa đói giảm nghèo. Mỗi hecta xoài có thể mang lại thu nhập từ 150 đến 250 triệu đồng mỗi vụ. Sản phẩm không chỉ có mặt tại các siêu thị lớn trong nước mà còn chinh phục được các thị trường khó tính như Anh, Úc, Mỹ và Trung Quốc.

Thưởng thức xoài Yên Châu đúng điệu

Để cảm nhận trọn vẹn hương vị tuyệt vời của xoài Yên Châu, cách tốt nhất là thưởng thức quả tươi. Bạn chỉ cần gọt lớp vỏ xanh bên ngoài là đã có thể tận hưởng phần thịt quả ngọt lịm, thơm lừng.

Ngoài ra, xoài Yên Châu còn là nguyên liệu tuyệt vời để chế biến thành nhiều món ăn, thức uống hấp dẫn như:

• Sinh tố xoài
• Kem xoài
• Chè xoài
• Xôi xoài
• Xoài sấy dẻo

Kết lại

Xoài Yên Châu không đơn thuần là một loại trái cây đặc sản, mà còn là kết tinh của những giá trị văn hóa lâu đời, là niềm tự hào của người dân Sơn La và là một minh chứng cho thấy nông sản Việt Nam hoàn toàn có thể vươn tầm thế giới. Nếu có dịp đến với Yên Châu vào mùa hè, đừng quên nếm thử thức quả “xanh vỏ đỏ lòng” độc đáo này để cảm nhận trọn vẹn hương vị của núi rừng Tây Bắc.